Geçen yıl enflasyonda yükselişle hem yatırım aracına dönüşen hem de maliyetlerdeki artışlarla yükselen ev fiyatları, İstanbul gibi metropollerde de yabancıların müşteri portföyleri içinde yer almasıyla arşa erdi. Enflasyonla grift bir tetikleme yaratan konut fiyatları ve kiralardaki artışlar yüzde 25 oranında sınırlandı. 2023 Haziran sonunda sonlanması beklenen bu artış sınırlamasının uzamasıyla diğer yatırım araçlarındaki getiri oranları nedeniyle gayrimenkul yatırım olmaktan bir nebze çıkarken, kiralama tamamen çıkmaya başladı. Bu da azalan arzı daha da sınırlayarak, kiralarda yükselişe ve boş ev sorununa yol açıyor. Nasıl çözüleceği ise bir muamma olmaya devam ediyor.
İstanbul’da ev fiyatlarındaki yükselişle artan barınma sorunu, kira sınırlamasıyla büyümeye devam ediyor.
BBC Türkçe’den Mahmut Hamsici’nin aktardığına göre, İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Genel Sekreter Yardımcısı Buğra Gökce, geçen ay İstanbul’da yaklaşık 450-750 bin arası boş konut olduğunu açıklamıştı.
Bu boş evlerin çoğunluğu yatırım amacıyla alınırken, konut arzını daraltan bu durum, konut piyasasında da dengesizliğe neden oluyor.
Gökçe, boş konutların, fiyatlardaki aşırı yükseliş ve deprem tehlikesi bulunan şehirde yapı stoğunun yenilenmesinde kullanılması gerektiğini belirtiyor.
İBB, boş evlerle ilgili vergi ve teşvik gibi uygulamalar üzerinde çalışıyor. Dünyada boş ev sorunu var mı? Konut sorunu olan yerlerden nasıl önlemler alınıyor?
Gelişmiş ülkelerde de özellikle büyükşehir merkezlerinde boş ev sorunu konut sektörü içinde ele alınıyor. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü OECD’nin 2022 yılında hazırladığı raporda, tüm ülkeler yer alamasa da, toplam konut stoğu içinde boş ev oranı en fazla olan ülkelerinde başında Malta, Japonya, Kıbrıs, Macaristan, ABD, Finlandiya, Şili, Slovenya, Slovakya, Avustralya, İrlanda ve Kanada geliyor.
Malta, Japonya, Kıbrıs ve Macaristan’da boş evler, toplamın içinde yüzde 12’den fazla seviyede olurken, ABD’de bu oran yüzde 11 olunca yaklaşık 16 milyon boş konut ediyor.
OECD raporunda boş konut oranının en düşük olduğu ülkeler İzlanda, İsviçre ve İngiltere olurken, boş konut oranı yüzde 3’ün altında olduğu görülüyor. OECD listesinde Türkiye görülmüyor.
Boş konut, farklı ülkelerde farklı tanımlanırken, yaklaşımlar da farklılaşabiliyor. Konutların boş olmasının tek bir nedeni yok.
Konut piyasasında yatırım amaçlı yaklaşımlar boş ev oranını artıran bir etken olarak görülürken, dünyanın bazı bölgelerinde bu konuda kampanyalar yürüten gruplar da bulunuyor.
“Şehirler zenginlerin eğlence parklarına dönüştü”
İngiltere’de de Boş Evlerle İlgili Eylem Grubundan Chris Bailey, dünyada birçok şehirde boş ev sorunu olduğunu belirtirken, konut krizinin de tetiklendiğini belirterek, ‘Emlak, dünyanın büyük kentlerinde hem şirketler hem de bireyler için çok güvenli bir yatırım aracına dönüşmüş durumda’ ifadelerini kullanıyor.
Şehirlerin zenginlerin eğlence parklarına dönüştüğünü söylerken, konut krizini çözme fırsatlarının kaçırıldığını da söylüyor.
Boş ev sorununa karşı Kanada’nın Vancouver kentinde, 2017 yılında alınan bir kararla, 6 aydan fazla boş kalan ve özel bir gerekçe sunulmayan evlerin, yıllık yüzde 1 sonrasında yüzde 3’e yükseltilerek vergi ödeme zorunluluğu bulunuyor. Uygulama eyaletteki boş ev sayısını 3 yılda 2200’den 1600’e düşürüyor.
Vancouver, dünyadaki en kârlı emlak yatırım pazarlarından biri olurken, ayrıca eyaletten konut alan yabancılara yüzde 15 oranında ek bir vergi zorunluluğu var ve yakın dönemde bunun yüzde 20’ye çıkarılması planlanıyor.
Avustralya Melbourne’de 2018 yılında alınan bir kararla, yine 6 aydan fazla bir süre boş olan evden, evin değerinin yüzde 1’i kadar yıllık vergi alınıyor.
Ülkede yeni konut alarak evini 6 ay boş bırakanlara da en az 5 bin 500 Avustralya Doları ceza verilmeye başlandı.
Hollanda Amsterdam’da 6 aydan fazla boş kalan bir evin sahibi 9 bin Euro’ya kadar ceza verilmesine hazırlanan bir yasal düzenleme konuşuluyor.
İspanya’da da geçen ay parlamentonun onayladığı konut yasasında, belediyelere, boş evlerin emlak vergilerini yüzde 150’ye varan oranda artırma yetkisi veriliyor.
Barcelona’da yerel yönetim, 2016 yılında yapılan yasal düzenlemeyle 2 yıldan fazla süre boş kanal bir eve, sosyal konut olarak geçici şekilde el koyabiliyor ve ev sahiplerine ceza da verebiliyor.
Almanya Berlin’de 2022 yılında aldığı bir kararla, kısa süreli ev kiralama önlemleri sertleşti.
Fransa’da 2013 yılından bu yana boş evler için vergi alınıyor. Barcelona Üniversitesi’nin hazırladığı rapora göre 2013 ila 2017 yılları arasında bu vergi sayesinde boş ev sayısı yüzde 13 oranında azaldı.
Dünyanın farklı metropollerinde görülen boş ev sorunu, yasal önlemler ve değişikliklerle yerel yönetimlerin de yetkilendirilmesiyle çözülüyor.
